Шырылдатпа - Қазанғап Тілепбергенұлы

Шырылдатпа - Қазанғап Тілепбергенұлы

Ұлы күйші көп жылдарға дейін зерттелмей келді. Шындығын айтқанда, кешегі кеңес дәуірінде зерттетпеді, Қазанғаптың күйлерінен астар іздестірілді. Қазақ музыкасын профессионалдық тұрғыдан зерттеп, бір ізге түсірген, ұлттық өнерімізге еңбек сіңірген академик Ахмет Жұбанов 1940 жылдары Қазанғапты жарыққа шығармақ болған. Кітап та жазады. Алайда Ахаңның үстінен «шаш ал десе, бас алатын» біреулер арыз жазып, кедергі келтірген көрінеді. Кейін кітапты өзгертіңкіреп жариялауға тура келеді. Сол кездегі жандайшаптардың қойған айыбы – Қазанғап қыз-келіншектерді күйге қосыпты, пессимистік сарын басым, күйлерінен феодолизмнің исі аңқып тұр, ескі заманды аңсаушы. Тағы бір «айыбы» – кеңес үкіметін дәріптейтін күй шығармапты. Алланың берген сыйымен күй тартып, ел аралап, серілік құрған Қазанғап жаңа қоғамды қолдай қоя ма? Саясатта не шаруасы бар. Әрі ол кеңес тұсында төрт-ақ жыл өмір сүрді.

Мұның бәрі жай ғана сылтау. Әңгіменің мәні басқада-тұғын. Қазанғаптың атын ататпай, күйлерін жарыққа шығармайтындай басты себептердің бірі – күйшінің отарлық езгіге қарсы болып, халықтың мұңын мұңдауы, жоғын жоқтауы. Патша өкіметі қазақ даласында отарлау саясатын жүргізбек болғанда Жем-Сағыз өзендері, Мұғалжар тауы, Ұлы Борсық құмы бойынан көтерілгендердің арасында Ерназар мен Бекет батырлар бар еді. Қос батыр түрмеге қамалғанда, күйші жүрегі қан жылады. Көкіректе жиналған запыранды домбыра арқылы шығарды. «Қос қыран», «Бекеттің жыр күйі» атты күйлерді батырлардың ерлігіне арнады. Елдегі аласапыран жағдайға, қос ұлдың қамауға алынғанына ағайын мұңайып, зар илегенде, «Шырылдатпа», «Жіберсейші», «Ерназар, Бекеттің зары» күйлерін шығарды.

Домбыра күйлер жинағы: https://youtube.com/playlist?list=PLaSOcbsg81rZFyBW1hrgtaO6mszqk7L79&si=Uyr21Mil6c0_-wJQ

#esenmediakz #күйорман #күйші #күй #домбыра #домбырадастан #dombyra #dombra #қазанғап