De komediant van de sinterklaaskermis

De komediant die eeuwenlang elk jaar speelde op de sinterklaaskermis, is een directe voorloper van Zwarte Piet. Het verklaart de typische kleding en het grappige gedrag.

Dit staat lijnrecht tegenover de wetenschappelijke consensus die beweert dat het grappige gedrag een karikatuur zou zijn van zwarte mensen en zijn kleding afkomstig zou zijn van de zwarte luxepage. Voor dat verband zijn, behalve oppervlakkige uiterlijke overeenkomsten, nooit bronnen gevonden. Beide verklaringen zijn gegrond in postkoloniale vooroordelen.

De komediant is aantoonbaar onderdeel van de sinterklaastraditie. In de 19e eeuw werd Sinterklaas zelf als komediant weergegeven. De naam Zwarte Piet lijkt te wijzen naar de komediant zwarte Pierrot.

Zwarte luxepage
https://estherschreuder.wordpress.com/2011/09/19/de-oranjes-en-zwart-verbeeld-stadhouder-willem-v-en-cupido-en-cedron/
https://nl.wikipedia.org/wiki/Bestand:Equestrian_portrait_of_Catherine_I.jpg

Komedianten
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Bestand:De_serenade_Rijksmuseum_SK-A-2326.jpeg
https://en.m.wikipedia.org/wiki/File:Judith_Leyster_Young_Flute_Player.jpg
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Bestand:Frans_Hals_-_Luitspelende_nar.jpg
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Bestand:Jean-Antoine_Watteau_La_Surprise,_oil_on_panel.jpg

Commedia Dell Arte
https://nl.wikipedia.org/wiki/Pantalone
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Bestand:Balanzone_-_stampa_ottocento.jpg
https://en.wikipedia.org/wiki/Zanni
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pulcinella_%E2%80%93_The_humour_of_Italy_(1892)_(14783341015).jpg
https://nl.wikipedia.org/wiki/Scaramouche_(personage)
https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Paul_Legrand

Pekelharing
https://en.m.wikipedia.org/wiki/File:Een_vrolijke_vioolspeler_Rijksmuseum_SK-A-180.jpeg
https://nl.wikipedia.org/wiki/De_vrolijke_drinker_(Judith_Leyster)
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Bestand:Frans_Hals_-_Peeckelhaeringh.jpg
Sinterklaaskermis Naiveu
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Bestand:Het_Sint-Nicolaasfeest,_door_Matthijs_Naiveu.jpg

Sinterklaas als komediant
Reclameaffiche van J.H. van de Weijer, 1848, Groninger Archieven 1536-4777
https://hdl.handle.net/21.12105/dcb90154-44c3-f720-39f1-248244e9411c
https://m.wikidata.org/wiki/Q62124117#/media/File%3APolichinelle_-_Meissonier.jpg

Andere bronnen met Sint Nicolaas als komediant
Hendrik Frijlink, Mietje en haar broertje. In kleine tafereeltjes voor lieve kinderen (ca. 1840) (p38)
https://www.dbnl.org/tekst/_mie001miet01_01/_mie001miet01_01_0001.php
Roelf Gerrit Rijkens, De beminnelijke Gerrit (1840) (p70)
https://www.dbnl.org/tekst/rijk002bemi02_01/
J.J.A. Goeverneur, De ondeugende kinderen (1852) (p16)
https://www.dbnl.org/tekst/goev001onde01_01/

Schenkman
Sint Nikolaas en zijn knecht, Jan Schenkman (1850)
https://commons.wikimedia.org/wiki/Sint_Nikolaas_en_zijn_knecht#/media/File:Sint_Nikolaas_en_zijn_knecht_-_KW_GW_A111695_-_005r.jpg
Pierrot en Arlequin (ca. 1872) (p3)
https://www.dbnl.org/tekst/_pie001pier01_01/_pie001pier01_01_0001.php

Pierrots
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Harrogate_Pierrots,_Yorkshire,_England_postcard_3.jpg
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Paul_Hoecker-Pierrot_mit_Pfeifen.jpg
http://collectie.atlasvanstolk.nl/epub/50507/OPS/Text/028_Chapter025.xhtml
Pulcinella bij Sinterklaas in Indonesië
https://geheugen.delpher.nl/nl/geheugen/view/sinterklaas-twee-zwarte-pieten-figuur-puntmuts-baldakijn-anoniem?coll=ngvn&maxperpage=36&page=1&query=weeshuis+semarang+1911&identifier=PKL01%3AR-25-042

Deze video is voor een groot deel gebaseerd op het hoofdstuk “de komediant” in: De komediant, de piraat en de geschiedvervalser (2018)
Meer informatie over het onderliggende onderzoek op https://www.dekomediant.nl

© Michiel C de Jong

Tags: Sinterklaas, Zwarte Piet