De Schaduwzijde van Windmolens: Wat Zembla Onthulde over Geluidsnormen, Gezondheid en Politiek

De foto: Een man zoekt rust in zijn busje, 2,5 km verwijderd van de windmolens die zijn nachtrust verstoren.
Ondertussen blijven mens en natuur de verborgen prijs betalen voor duurzame energie.
Zembla onthult de harde realiteit achter geluidsnormen en politiek beleid

Windmolens domineren de horizon en belichamen de belofte van een duurzame toekomst. Toch brengen ze niet alleen hernieuwbare energie, maar ook uitdagingen voor mens en natuur. Het televisieprogramma Zembla bracht onlangs onthullingen aan het licht die diepe vragen oproepen over de politieke keuzes achter de energietransitie en de stille slachtoffers ervan.

De rol van Zembla: Wat werd verzwegen?
In een explosieve reportage onthulde Zembla hoe de introductie van windmolenparken gepaard ging met politieke manipulatie en een gebrek aan transparantie. Een rapport van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) uit 2011 – dat door Zembla via een Wet open overheid (Woo)-verzoek boven tafel werd gehaald – stelde dat de destijds vastgestelde geluidsnormen burgers onvoldoende bescherming boden tegen de negatieve effecten van windmolengeluid.

Volgens het rapport zouden de nieuwe normen, ingesteld door voormalig minister Jacqueline Cramer (PvdA), leiden tot onhandhaafbare situaties. Deze normen, gebaseerd op jaargemiddelden, lieten piekgeluiden buiten beschouwing – precies die geluiden die omwonenden de meeste hinder bezorgen. Het rapport waarschuwde bovendien dat overtredingen straffeloos konden plaatsvinden omdat het handhavingsmechanisme onvoldoende was uitgewerkt.

Wat dit schokkend maakt, is dat het rapport nooit werd gedeeld met de Tweede Kamer. Dit betekende dat volksvertegenwoordigers zich baseerden op onvolledige informatie toen zij de geluidsnormen goedkeurden. Zembla ontdekte bovendien dat er interne druk was om het rapport niet te openbaren, vermoedelijk om de voortgang van het ambitieuze windenergiebeleid niet te vertragen.

Geluidsnormen en de menselijke tol
Volgens de huidige regels mag het geluid van windturbines overdag gemiddeld 47 decibel bedragen en 's nachts 41 decibel. Maar wat deze cijfers verhullen, is de impact van fluctuaties. Pieken in geluidsniveaus – veroorzaakt door windrichtingen of snelheidswisselingen – kunnen aanzienlijk hoger liggen, maar deze pieken worden gladgestreken in de jaargemiddelden.

“De normen zijn een farce,” aldus Jan de Laat, audioloog bij het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Hij benadrukt dat de grens voor hinderlijke geluiden volgens wetenschappelijk onderzoek dichter bij 35 decibel ligt. “Alles daarboven kan ernstige slaapverstoring en gezondheidsproblemen veroorzaken.”

Uit gesprekken met omwonenden blijkt hoezeer deze normen tekortschieten. Nancy Meijer, die in de buurt van een windpark woont, beschrijft haar leven als een voortdurende zoektocht naar stilte. “Ik slaap in mijn auto of bij vrienden. Thuis hoor ik constant het dreunende geluid. Het maakt me ziek en moe.”

Deze persoonlijke verhalen staan niet op zichzelf. Zembla belichtte hoe duizenden Nederlanders vergelijkbare klachten indienen bij hun gemeenten en gezondheidsdiensten, vaak zonder gehoor te vinden. De huidige handhaving van geluidsnormen houdt nauwelijks rekening met de subjectieve ervaringen van omwonenden.

Waarom blijft de politiek stil?
De onthullingen van Zembla werpen een schaduw over de besluitvorming rond windenergie. De keuze om geluidsnormen te versoepelen werd ingegeven door ambitie: Nederland wilde een wereldspeler worden in windenergie en de doelstellingen uit het Energieakkoord van 2009 halen. Onder leiding van minister Cramer werd een plan uitgerold om windmolens grootschalig op land en zee te plaatsen, met als doel 20 procent hernieuwbare energie in 2020.

Om deze doelen te behalen, werden obstakels weggenomen, inclusief strenge regelgeving voor geluidsoverlast. Volgens Zembla was er intern veel kritiek op deze versoepeling, maar de politiek koos ervoor die signalen te negeren.

Critici zoals voormalig politicus Ronald Plasterk vragen zich af waarom grote milieuorganisaties niet in actie komen. “Het is schokkend hoe de impact op mens en dier wordt genegeerd in het debat over duurzaamheid. Greenpeace en consorten lijken selectief in hun activisme.”

De stille slachtoffers van windmolens: Dierenwelzijn
Naast de impact op omwonenden brengt de aanleg van windparken ook ecologische schade met zich mee. De bruinvis, een van de meest voorkomende walvisachtigen in de Noordzee, is daar een tragisch voorbeeld van. Tijdens de aanleg van windmolenparken worden heitechnieken gebruikt die intense geluidsgolven veroorzaken. Deze geluidsgolven kunnen het gehoor van bruinvissen permanent beschadigen. Voor een dier dat volledig afhankelijk is van sonar, betekent dit in feite een doodvonnis.

Volgens TNO en de Universiteit Leiden lopen jaarlijks honderden bruinvissen gehoorschade op door explosies van oude munitie in de Noordzee. De aanleg van windmolenparken versterkt dit probleem. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit stelt dat maximaal 5 procent van de bruinvissenpopulatie mag sterven als gevolg van menselijke activiteit, een limiet die steeds vaker onder druk komt te staan.

Wat kan er beter?
Zembla's onthullingen hebben het debat over windenergie op scherp gezet. Deskundigen pleiten voor strengere geluidsnormen, een onafhankelijke evaluatie van de ecologische schade en de introductie van innovatieve technologieën, zoals stille heitechnieken. Hoewel deze oplossingen haalbaar zijn, brengt hun implementatie hogere kosten en vertragingen met zich mee.

Volgens Jan de Laat moet Nederland zijn ambities bijstellen: “We kunnen een duurzame toekomst alleen bereiken als we eerlijk zijn over de prijs die we daarvoor betalen. Dat betekent beter luisteren naar de wetenschap en de slachtoffers.”

Met deze reportage blijft Zembla een cruciale rol spelen in het blootleggen van de spanningen tussen politieke belangen, milieudoelen en mensenrechten. Het debat over windenergie is daarmee allesbehalve voorbij. Wie de prijs voor de energietransitie betaalt – en wie profiteert – blijft de centrale vraag.

https://x.com/RPlasterk/status/1869697513067774280

https://nos.nl/op3/artikel/2255572-zo-veel-herrie-maken-wij-achter-de-horizon/

Boeken tip: https://www.boekengilde.nl/boekenshop/lotuses-and-clogs/