Het Belgisch-Zaïrees conflict van 1988-1989

In de herfst van 1988 ontvouwde zich een diplomatieke wervelwind die de betrekkingen tussen België en Zaïre op hun grondvesten deed schudden. Het conflict dat ontstond, overschaduwde de internationale bühne en markeerde een pittig hoofdstuk in de relatie tussen deze twee landen. De redenen voor deze confrontatie? Een mengelmoes van financiële strubbelingen en een gekrenkte nationale trots.

Zaïre, onder het bewind van president Mobutu Sese Seko, werd alom bekritiseerd omwille van mensenrechtenschendingen en een gebrek aan democratie. Maar de vonk die het vuur van dit conflict aanwakkerde, ontstond in het financiële domein. De beladen discussie draaide om het Zaïrese schuldendossier en de twist over het koloniale geschillendossier uit 1965.

Het vuur van onenigheid laaide hoog op in januari 1989. Zaïre voerde stevige maatregelen door, zoals het schrappen van vluchten en het verleggen van de zetel van Air Zaïre, als teken van verzet. Het vriendschapsverdrag tussen België en Zaïre werd in de prullenmand gegooid, samen met het samenwerkingsakkoord van 1976. Zaïre stopte zelfs met het afbetalen van schulden aan België en drong aan op heropening van het omstreden koloniale dossier.

België zond Leo Tindemans naar de onderhandelingstafel om te bemiddelen, maar de resultaten waren mager. In plaats van een ontspannen sfeer, suggereerde de partij van Mobutu zelfs om de diplomatieke banden met België te verbreken.

Het was de Marokkaanse koning Hassan II die zich als bemiddelaar wierp om het ijs te breken. De maanden die volgden, waren gevuld met ontmoetingen en pogingen om een uitweg te vinden. Uiteindelijk, op een zomerse dag in juli 1989, zag een akkoord het daglicht in Parijs. Het schuldendossier werd als een puzzel gelegd: de Zaïrese schuld aan België werd afgeschreven, terwijl een derde van de handelsschuld werd kwijtgescholden. De overgebleven afbetalingen zouden worden geïnvesteerd in lokale ontwikkelingsprojecten.

Het protocol dat dit akkoord bekrachtigde, werd ondertekend in het majestueuze Marokkaanse Rabat, met Mobutu, de Belgische premier Wilfried Martens en koning Hassan II als protagonisten. Voor Zaïre werd dit akkoord gezien als een herwonnen waardigheid en een stap naar herstel van normale relaties.

Maar zoete overeenkomsten komen vaak met een bittere nasmaak. De economische toll van dit akkoord was aanzienlijk, aangezien Belgische economen berekenden dat het land niet alleen de kwijtgescholden schulden, maar ook verloren rente ter waarde van miljarden franken zou moeten incasseren.

Hoewel 1989 even een adem van normalisering leek te brengen, werd die korte adempauze snel gevolgd door nieuwe onrust. De aankondiging van democratische hervormingen in Zaïre, opgevolgd door gewelddadige onderdrukking van studentenprotesten, zorgden ervoor dat de diplomatieke banden een jaar later weer werden verbroken.

Het Belgisch-Zaïrese conflict van 1988-1989 is een gedenkwaardige episode die ons herinnert aan de delicate dans van diplomatie, financiën en nationale eer. Het illustreert hoe in de wereld van internationale betrekkingen, zelfs schijnbaar technische dossiers verstrengeld raken met complexe politieke en morele vraagstukken.