„Zapora. Nigdy się nie poddam”. Koncert pamięci mjr. Hieronima Dekutowskiego

Koncert „Zapora. Nigdy się nie poddam” to widowisko muzyczno-multimedialne opowiadające o życiu mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory”. Dziewięć nowych pieśni ze słowami Jerzego Łysińskiego zaśpiewali znani artyści: Kasia Moś, Izabela Szafrańska, Janusz Radek i Staszek Plewniak oraz finaliści Ogólnopolskiego Festiwalu Piosenki Niezłomnej i Niepodległej. im. Henryka Rasiewicza „Kima”. Warstwę muzyczną uzupełniły sceny aktorskie w wykonaniu Dariusza Wieteski w roli mjr. Dekutowskiego oraz Grupy Rekonstrukcyjno-Filmowej Bemowo. Zdjęcia zrealizowano w Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL w Warszawie. Muzyczną opowieść dopełniły materiały archiwalne.

Solistom towarzyszyły Chór i Orkiestra Filharmonii im. Karola Szymanowskiego w Krakowie. W sekcji rytmicznej usłyszeliśmy: Marka Pawełka (fortepian i aranżacje), Witolda Górala (gitary), Pawła Kuźmicza (gitara basowa), Grzegorza Fiebera (perkusja) oraz Tomasza Bieleckiego (perkusjonalia). Artystami dyrygował Janusz Wierzgacz, który jest autorem muzyki. Całość wyreżyserował Grzegorz Sadurski.

Publiczność, która szczelnie wypełniła salę przywitali dyrektor Filharmonii Mateusz Prendota i dyrektor krakowskiego oddziału IPN dr hab. Filip Musiał. Organizatorzy wydarzenia: Oddział IPN w Krakowie, Stowarzyszenie Passionart, Filharmonia im. Karola Szymanowskiego w Krakowie oraz Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL w Warszawie.

Hieronim Dekutowski „Zapora”
Urodził się 24 września 1918 r. w Dzikowie pod Tarnobrzegiem. We wrześniu 1939 r. prawdopodobnie walczył jako ochotnik w obronie Lwowa. Później został internowany na Węgrzech, skąd przedostał się do Francji, a stamtąd do Wielkiej Brytanii.

Był żołnierzem PSZ na Zachodzie. Od kwietnia 1942 r. służył w specjalnej formacji „cichociemnych”, od czasu zaprzysiężenia w marcu 1943 r. nosząc pseudonimy „Zapora” i „Odra”. W nocy z 16 na 17 września 1943 r. w ramach operacji lotniczej o kryptonimie „Neon 1” został przerzucony do Polski.

W okupowanym kraju był m.in. szefem Kedywu w Inspektoratach Rejonowych Lublin i Puławy oraz dowódcą oddziału dyspozycyjnego Kedywu (OP 8). W czasie odtwarzania sił zbrojnych został dowódcą 1 kompanii 8 pp Leg. AK.

Po wkroczeniu Sowietów na Lubelszczyznę pozostał w konspiracji. Od czerwca 1945 r. dowodził zgrupowaniem partyzanckim DSZ. Jesienią 1945 r., po rozformowaniu zgrupowania, razem z kilkunastoma podkomendnymi podjął nieudaną próbę przedostania się na Zachód. Po powrocie odtworzył swoją jednostkę i dalej prowadził walkę.

Po ogłoszeniu amnestii z lutego 1947 r. zaprzestał prowadzenia akcji zbrojnych. W czerwcu 1947 r. ujawnił się. We wrześniu, zagrożony aresztowaniem, podjął próbę ucieczki z kraju, w trakcie której został zatrzymany. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie 15 listopada 1948 r. został skazany na karę śmierci. Przed wykonaniem wyroku podjął jeszcze jedną, nieudaną próbę ucieczki z celi więziennej. Został zamordowany 7 marca 1949 r. w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie.

Szczątki Hieronima Dekutowskiego zostały odnalezione latem 2012 podczas prac prowadzonych przez IPN w Kwaterze „Ł” Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie. Informację o identyfikacji podano do publicznej wiadomości 22 sierpnia 2013 r. Uroczysty pogrzeb odbył się 27 września 2015 r., a szczątki „Zapory” spoczęły w Panteonie – Mauzoleum Wyklętych-Niezłomnych znajdującym się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Scenariusz do spektaklu powstał na podstawie relacji Zaporczyków spisanych przez dr Ewę Kurek. Pomysłodawcą wydarzenia jest Dyrektor Lubelskiego Centrum Konferencyjnego Aleksander Batorski.
Scenariusz i reżyseria: Marcin Wąsowski
Muzyka: Jakub Stasikowski (zespół B6), Urka Wonsowska.
Oprawa plastyczna: Michał Łysiak.
„Zapora. Nigdy się nie poddamy!” to spektakl historyczny przedstawiający losy majora Hieronima Dekutowskiego pseudonim Zapora. Zapora to bohater zapomniany, niewygodny. Cichociemny – dowódca, komendan, „Stary”. Spektaklowy Zapora opowiadany jest wspomnieniami żołnierzy. Podstawą dramaturgiczną są zmagania grupy aktorskiej pracującej nad nową premierą, właśnie tą, która jest grana przed widzami. Jest to zapis próby do spektaklu „Zapora. Nigdy się nie poddamy!”. Oszczędny w scenografii, wsparty multimediami, dramatyczny, nieraz komediowy - jak życie. Wydarzeniom scenicznym towarzysz muzyka - współczesne, gitarowe aranżacje przedwojennych szlagierów i piosenek partyzanckich.
Obsada:
Barbara Szarwiło (Teatr Ziemi Chełmskiej, Teatr Lukla)
Jan Filip (Teatr Bez Maski)
Michał Łysiak (Poławiacze Pereł Improv Teatr)
Adam Organista (Teatr Andersena, Teatr Lukla)
Marcin Strug (Teatr ITP)