Belgisch Congo in de oorlog: Het Beleg van Saïo

Na de Belgische capitulatie van 28 mei 1940 heerste er in Congo absoluut geen eensgezindheid over de toekomst: sommigen volgden Leopold III en beschouwden de oorlog dus als afgelopen, anderen wilden de strijd voortzetten aan de zijde van de geallieerden. Gouverneur-generaal Pierre Ryckmans behoorde tot die laatste groep. Het was echter moeilijk in actie te schieten bij ontstentenis van duidelijke richtlijnen van de Belgische regering in die ’tijd der dwalingen’. Maar op 4 juli kwam de katholieke minister van Koloniën Albert de Vleeschauwer aan in Londen en schakelde Congo in bij de geallieerde oorlogsinspanning en dan vooral op economisch vlak .

Op 10 juni 1940 besliste Mussolini aan de zijde van de Duitsers ten strijde te trekken. Een van zijn doelen was de uitbreiding van het koloniaal imperium in Afrika. Aanvankelijk leek het Italiaanse leger in Brits Somalië aan de winnende hand, maar Churchill plande een tegenoffensief met Belgische hulp, België dat sedert 19 november 1940 ook in oorlog verkeerde met Italië . In die context kwam een Belgisch-Britse samenwerking tot stand.

De geschiedenis van de Weermacht begon met de Onafhankelijke Congostaat . Ze raakte tijdens de Eerste Wereldoorlog bekend door de slag van Tabora (in het huidige Tanzanië) in september 1916. De officieren waren blanken, de soldaten en dragers Congolezen met gemiddeld een Belgisch officier per vijftig Congolezen. Na de capitulatie van het Belgisch leger op 28 mei 1940 kreeg de deelname van de Weermacht aan de Tweede Wereldoorlog een strategisch maar ook een symbolisch belang . In januari 1941 werd het « Belgian Contingent in Sudan » (BCS) opgericht, bestaande uit het XIe bataljon van de Weermacht. Begin februari 1941 begon het aan zijn opmars van meer dan 1000 km naar zijn eerste objectief in Abessinië. Het ging per boot en vrachtwagen maar vooral te voet. De belangrijkste vijanden van de soldaten en dragers waren aanvankelijk niet de Italiaanse troepen maar de weersomstandigheden, de slechte route, het gebrek aan uitrusting - de dragers liepen blootsvoets op de hete bodem, hadden één veldfles voor twee en geen eigen gamel – en de moeilijke bevoorrading qua mondvoorraad en medicijnen. Al snel kreeg men te maken met de eerste gevallen van dysenterie.

Na de verovering van Gambela bleef er van het XIe bataljon niet veel over. Er vielen talrijke slachtoffers door de slechte sanitaire en materiële omstandigheden, eerder dan door de gevechten: bijna de helft van de manschappen moest worden gehospitaliseerd . Naast dysenterie sloeg ook beriberi toe, een ziekte veroorzaakt door ondervoeding. Het regenseizoen had de bevoorrading inderdaad uiterst moeilijk gemaakt en de Britse geallieerden kwamen niet echt ter hulp. En er kan nog gewezen worden op andere factoren : demoralisatie, bevelscrisis, gebrek aan ondervinding, sporadische gevechten … Kortom , er waren nieuwe troepen nodig om het offensief te kunnen inzetten. Begin juni kwamen de eenheden terug in beweging. Het echte beleg van Saïo begon op 1 juli en de aanval werd twee dagen later bij het ochtendkrieken gelanceerd.

Tot ieders verbazing en ondanks hun indrukwekkend numeriek overwicht legden de Italianen vroeg in de namiddag van 3 juli de wapens neer. In de loop van de avond werd de capitulatie getekend. De Weermacht veroverde een indrukwekkende oorlogsbuit: 250 vrachtwagens, 20 auto’s , 2 pantserwagens, 20 moto’s, 20 kanonnen met 5000 obussen, 4 mortieren, 72 zware machinegeweren , 127 lichte machinegeweren, 7600 geweren, 330 pistolen, twee miljoen kogels, 15.000 granaten en 20 ton zendmateriaal. Tegelijk werden meer dan 4000 Italianen waarbij 370 officieren krijgsgevangen gemaakt die zich wellicht liever overgaven aan de Belgen dan in de handen te vallen van Abessijnse strijders of van de lokale burgerbevolking waarvan ze de wraak vreesden voor de gedwongen en niet aanvaardde kolonisatie van 1935-1936.

Uiteindelijk kostte de onderneming het leven aan 4 Belgische soldaten en werden er 6 zwaargewond; aan Afrikaanse kant sneuvelden er 42 man en men telde 5 vermisten en 193 doden ten gevolge van ziekte of kwetsuren op in totaal 3380 militairen. Bij de dragers was het nog erger : daar stierven 274 man op 2328 door uitputting of dysenterie.

In november 1941 waren de gevechten in Ethiopië voorbij. Het Ethiopische keizerrijk werd geleidelijk hersteld en daarmee kwam een einde aan de korte Italiaanse kolonisatie.

Volg op Twitter: https://twitter.com/BasedCongo

#ForcePublique #BelgischCongo #SlagOmSaïo