Johan Op De Beeck: Leopold II - Het Hele Verhaal (Klara Podcast Aflevering 3)

In aflevering 3 van de reeks Leopold II vertelt Johan Op de Beeck over het rijpingsproces van Leopold's kolonisatieplannen.

Mei 1861. Leopold verblijft in het kuuroord Bad Gastein. Hij voelt zich neerslachtig. Maar de lectuur van een boek geeft hem een nieuwe impuls. Het gaat om het boek ‘Java; or How to Manage a Colony van J.W.B.Money. Vooral het idee van het zogenaamde ‘batig slot’ spreekt hem aan. Nog geen half jaar later schrijft hij Brialmont een lange nota met de titel ‘Canevas de notre publication. De ce que doit forcément être l’ambition de tout pays environné de toutes parts de voisins puissants.

Wanneer in 1861 de Amerikaanse Burgeroorlog uitbreekt, kiest het Belgische koningshuis partij voor het Zuiden. Reden: de opportuniteiten voor de Belgische economie.

In maart 1862 maakt Leopold alweer een reis. Ditmaal naar Sevilla. Van de weldadige zon ziet hij niet veel , want hij zit er voornamelijk met zijn neus in de boeken van het ‘Archivo General de Indias’. In zijn persoonlijke reisaantekeningen noteert hij zijn bevindingen.

“Het is zeer merkwaardig om vast te stellen hoe in China en Marokko de overwonnenen betalen voor de kosten van de expeditie die hen heeft verpletterd.”

1863. Opnieuw reist Leopold naar Egypte. Het wordt een fiasco. De kedive is volgens Leopold een ware ‘ploert’ geworden die zich helemaal te buiten gaat aan spilzucht. Hij eist zelfs zijn geïnvesteerde centen in de Belgische stoomvaartlijn terug. Leopold moet hem uit eigen zak terugbetalen. Dat belet hem echter niet om nog dure uitstapjes te maken naar Luxor, Karnak, en Aboe Simbel. Zijn belangrijkste bezoek is echter aan het in aanbouw zijnde Suezkanaal. Ditmaal staat hij in steile bewondering voor De Lesseps. Dat het kanaal gegraven wordt door tienduizenden spotgoedkope Fellahs stoort hem allerminst. Integendeel zelfs…

“ In het Verre Oosten kan de verplichte arbeid wonderen doen, net zoals hier... Als België dat nu maar eens wilde inzien. Dat zou kunnen zorgen voor ‘onuitputtelijke rijkdommen, door het exploiteren van de bodem en de volkeren van het Verre Oosten die alleen zo tot de beschaving en tot welzijn kunnen worden gebracht.”

Het is 1865 en er is geen houden aan: Leopold plant opnieuw een reis! Hij is uitgenodigd voor de gouverneur van Ceylon om de eerste spoorlijn van het eiland te komen inhuldigen. Zijn vader, Leopold I tracht hem op andere gedachten te brengen. Het enige wat Leopold hem belooft is dat het zijn laatste reis zal zijn. Na de spoorweginhuldiging keert hij –tegen de afspraken in – niet terug naar huis, maar reist hij door naar India. In zijn brieven aan het thuisfront, spreekt zijn bewondering voor het Britse Kolonialisme.

“Nooit heeft India Engeland één centiem gekost. Wat het heeft gekost, heeft het terugbetaald. India voorziet alle benjamins van Engelse families in hun levensonderhoud.”

Na Singapore reist hij door naar Sumatra, Hong Kong en Kanton. Hij geraakt er opnieuw gefascineerd door de massale arbeidskracht die China kan opbrengen. Het keizerlijke gezag dat er in verval is biedt volgens hem vele opportuniteiten voor het Westen. Tot zijn grote frustratie worden die echter niet opgemerkt door de regering van zijn eigen land…Leopold blijft het als zijn heilige taak zien om zijn regering op andere gedachten te brengen.

Op 10 december 1865 overlijdt Leopold I. Zeven dagen later legt de 35-jarige Leopold II in het halfrond van de Kamer zijn grondwettelijke eed af. In zijn speech legt hij erg de nadruk op zijn onpartijdigheid. Hij wil boven het politieke gewoel staan. Zoals de grondwet het voorschrijft kan de vorst de kabinetsraad voorzitten, wat Leopold II ook meteen doet. Drie dagen na zijn eedaflegging begint hij er al aan. Hij is zenuwachtig en onzeker wanneer hij voor het eerst zijn ministers moest voorzitten. Geen tegenwerping komt over zijn lippen. Een paar maanden later valt van die deemoedige houding niet veel meer te bespeuren. Minister Vandepeereboom ontwaart fundamentele veranderingen:

“Beetje bij beetje komt de ware aard van de koning boven. Zijn bedoelingen zijn zeer goed, hij heeft talent, beschikt over beoordelingsvermogen en legt tact aan de dag. Hij heeft al veel gezien en weet veel. Maar bij momenten is hij heimelijk en listig, zo niet dubbelzinnig. Hij verbergt zijn gedachten en legt het zo aan boord dat hij al wie zijn visie tegenstaat, ertoe brengt om zijn kaarten op tafel te leggen.”

Leopold heeft van zijn vader ook het buitenlands beleid geërfd, zijn stokpaardje. De hoogste tijd om daarvoor een eigen kabinet samen te stellen. Hij mobiliseert meteen zijn jeugdvriend, de diplomaat Jules Greindl en ook zijn rechterhand baron Goffinet.

Volg Johan Op De Beeck op Twitter: https://twitter.com/johanopdebeeck

Volg op Twitter: https://twitter.com/BasedCongo

Koop Boek: https://www.standaardboekhandel.be/p/leopold-ii-9789463962094

#JohanOpDeBeeck #LeopoldII #HetHeleVerhaal